Tôn Giả Ni Ba La Giá Na – Đệ Nhất Trì Luật Ni Đoàn

Ai sống một trăm năm
Không thấy Pháp sinh diệt
Chẳng bằng sống một ngày
Thấy được Pháp sinh diệt.

I. XUẤT THÂN

Tôn giả Ba La Giá Na (Patacara) sinh ra trong một gia đình giàu có tại kinh thành Xá Vệ (Savatthi), đất nước Kiều Tát La (Kosala). Từ nhỏ, Ngài sống hạnh phúc trong sự bao bọc và chở che của gia đình. Đến tuổi trưởng thành, Ngài đã đem lòng thương mến một gia nhân giúp việc và quyết định lập gia đình với người này. Hai người đến sống trong một ngôi làng hẻo lánh cách xa phố thị.

Kể từ đó, những khổ đau của cuộc đời bắt đầu đổ về dồn dập. Từ một tiểu thư đài các, Ngài bỗng trở thành nghèo khổ, sống nơi thôn quê trong căn nhà đất đơn sơ, chẳng có đủ vật dụng. Hàng ngày, Ngài phải tự làm tất cả những công việc mà trước đây chỉ dành cho tôi tớ, phải chi tiêu tằn tiện từng đồng tiền ít ỏi mà người chồng mang về. Cuộc sống của hai vợ chồng vô cùng chật vật và vất vả.

Lần mang thai thứ nhất, Ngài muốn về quê ngoại để hạ sinh theo tục lệ truyền thống nhưng người chồng không đồng ý. Vậy là Ngài một mình bước đi, cuối cùng trở dạ giữa đường, đành phải quay về.

Đến kỳ sinh nở lần thứ hai, lần này hai vợ chồng dắt theo đứa con được vài tuổi rời khỏi ngôi làng. Họ đi men theo một con đường mòn quanh núi, xung quanh thưa thớt người qua lại. Đến giữa đường, bỗng nhiên bầu trời ngả màu xám xịt, giông gió nổi lên, rồi trời bắt đầu đổ mưa tầm tã. Cơn mưa ập đến quá bất ngờ, người chồng dựng tạm một căn lều cho vợ con trú tạm rồi vội vã vào rừng kiếm thức ăn và củi đốt. Thế nhưng, người chồng đi mãi không về. Chỉ còn người phụ nữ đơn độc và đứa con thơ với biết bao thấp thỏm, sợ hãi.

Đêm đã về khuya, bên ngoài gió vẫn giật mạnh, mưa không ngừng xối xả làm ngả nghiêng cả cây rừng. Chồng vẫn chưa trở về, ngay lúc đó, Ngài bỗng trở dạ. Nhìn đứa con được sinh ra trong căn lều lụp xụp, Ngài ngậm ngùi đau xót.

Trời sáng, sau cơn mưa lớn cảnh vật thật hoang tàn. Ngài bước ra ngoài tìm thì thấy người chồng nằm bất động cách đó một đoạn. Toàn thân ông lạnh ngắt, tím tái, ông đã qua đời vì bị một con rắn độc cắn. Ngài lặng người rồi òa lên khóc thảm thiết. Thế nhưng, xung quanh vô cùng quạnh vắng, không có làng mạc, không có làn khói của ngôi nhà nào bốc lên, không có cả một bóng người qua lại. Hoàn toàn không thể mong chờ vào sự trợ giúp nào. Đứa bé sơ sinh thì đang khóc ngặt cả giọng. Ngài đành xót xa để xác chồng lại, một tay ẵm đứa bé mới sinh, tay kia dắt đứa lớn hơn tiếp tục lên đường.

Ngài cứ thế đi mãi cho đến một khúc sông. Đêm qua, mưa lớn đã làm nước sông dâng lên, cuốn theo cả đất đá, ngả màu đục ngầu. Xung quanh không hề có thuyền bè nào qua lại. Không còn cách nào khác, Ngài đành để đứa lớn trên bờ, ôm đứa bé mới sinh lội qua sông, đặt nó trên một tấm vải rồi quay ngược trở lại để đón đứa con trai lớn. Khi Ngài đang ở giữa dòng thì bất ngờ, từ trên không trung, một con diều hâu sà xuống quặp lấy đứa nhỏ bay đi mất. Ngài cố nhoài người đuổi theo, vẫy vùng, la hét giữa dòng nước xiết nhưng cũng đành bất lực. Trớ trêu thay, đứa con trai lớn nghe thấy tiếng kêu tưởng mẹ gọi liền chạy tới, không may rơi xuống sông và bị dòng nước chảy xiết cuốn trôi. Ngài lặng câm như hóa đá, đớn đau, nước mắt cạn khô, chẳng thể thốt lên lời nào. Thế là Ngài đã mất chồng và hai con chỉ trong một ngày.

Chỉ còn một tia hi vọng cuối cùng, Ngài dốc hết sức trở về Xá Vệ để tìm gặp cha mẹ. Thế nhưng, ngôi nhà cũ giờ đây cũng chỉ còn là một đống đổ nát. Ngay trong đêm hôm trước, cơn bão đã làm căn nhà đổ sụp và cướp đi sinh mạng của cha mẹ Ngài cùng người em trai.

Nỗi đau xâu xé tâm can. Đất trời như quay cuồng, Ngài trở nên thẫn thờ, cứ chạy lang thang khóc than trong vô thức…

II. BẾN BỜ NƯƠNG TỰA

Một ngày, trong tinh xá Kỳ Viên (Jetavana), khung cảnh thật yên bình. Đức Thế Tôn đang ngự trên pháp tòa thuyết Pháp cho tứ chúng đệ tử. Bỗng nhiên, Ngài Ba La Giá Na chạy vào giữa giảng đường, gương mặt lấm lem, mái tóc rối bời, làm xôn xao cả hội chúng. Các cư sĩ vội đứng ra chặn giữ lại nhưng Đức Thế Tôn ra hiệu cứ để cho Ngài vào. Từ trên tòa cao, Thế Tôn cất lời đầy bi mẫn:

– Này Ba La Giả Na, hãy tỉnh lại đi con.

Lời nói nhẹ nhàng nhưng vang động khiến tâm tư bừng tỉnh. Ngay lúc đó, Ngài nhớ ra mọi chuyện, liền quỳ xuống, xúc động đảnh lễ dưới chân Thế Tôn rồi kể lại câu chuyện bi thương của mình.

Thế Tôn dịu dàng nói :

– Này Ba La Giá Na, trên đời này, tất cả chúng sinh rồi cũng sẽ phải trải qua mất mát thương đau. Có người mất người thân cùng một lúc, có người phải chứng kiến người thân lần lượt ra đi. Nhưng ai rồi cũng sẽ mất đi tất cả những người thân yêu của mình. Nước mắt đổ xuống còn nhiều hơn nước trong đại dương. Thế gian này là vô thường, thế gian này là khổ đau.

– Này Ba La Giá Na, chỉ có ai đã ở bên kia bờ sinh tử, đã biết buông lìa tham lam, sân hận, dục vọng, đã thấy rõ bản chất trống rỗng, khổ, vô thường, vô ngã của cuộc đời, người đó mới thực sự có nơi nương tựa vững chắc.

Đức Thế Tôn vừa dừng lời, Ngài Ba La Giá Na bất ngờ chứng đắc quả vị Dự Lưu, bước chân vào dòng Thánh. Ngài phủ phục dưới chân Thế Tôn:

– Kinh bạch Thế Tôn! Xin cho phép con được là đệ tử xuất gia của Người.

Đức Phật im lặng nhận lời. Kể từ đó Ngài khoác lên mình tấm y ca sa, sống đời phạm hạnh. Ni đoàn trở thành mái ấm thiêng liêng che chở cuộc đời Ngài.

III. CHỨNG ĐẠO

Một buổi chiều, Tôn giả ngồi bên giếng giặt đồ. Khi các tấm y đã được giặt xong, Ngài đổ nước xuống nền đất trống. Trông thấy những dòng nước chảy tràn ra rồi thấm vào đất, Ngài bỗng thâm nhập tuệ quán.

Có dòng nước vừa mới đổ ra đã thấm ngay vào lòng đất. Đó giống như những chúng sinh có một kiếp sống ngắn ngủi, giống các con của Ngài, vừa mới mở mắt nhìn cuộc đời đã phải vội chia ly. Có dòng nước trôi nhanh, đi được xa hơn nhưng rồi cũng mất hút vào lòng đất. Chẳng khác nào những chúng sinh sống đến tuổi trưởng thành, đang mải mê trong vòng cuốn của cuộc đời như em trai, chồng của Ngài. Có dòng nước Ian qua những đám cỏ, chảy tận đến cuối dốc rồi cũng ngấm thẳng xuống đất lạnh. Giống như những chúng sinh sống được đến tuổi già, đã trải qua mọi vui khổ đẳng cay, rồi cũng đến lúc phải rời bỏ thế gian như cha mẹ của Ngài. Mọi dòng nước cuối cùng đều sẽ biến mất vào lòng đất. Mọi sinh mệnh trên thế gian rồi cũng phải kết thúc. Có người mất sớm, người mất sau nhưng không ai có thể thoát khỏi bàn tay của tử thần. Có sinh là có diệt. Thế gian này là vô thường. Tất cả mọi việc trên đời đều thay đổi như vậy.

Những suy nghiệm về sự vô thường hiện hữu trong tâm trí, Ngài lấy đó làm đề mục thiền quán và tinh tấn nỗ lực thực hành.

Một hôm, khi trời đã khuya, Ngài trở về tịnh thất để nghỉ ngơi. Ngài giữ chánh niệm và dập tắt ngọn đèn. Ngọn đèn vừa tắt lụi thì tâm trí Ngài cũng bừng sáng. Tôn giả Ba La Giá Na ngay khoảnh khắc đó chứng đắc Thánh quả A La Hán, viên mãn giải thoát giác ngộ, chấm dứt mọi khổ đau của luân hồi. Giữa đêm khuya, căn tịnh thất của Ngài ngời rạng…

IV. ĐỆ NHẤT TRÌ LUẬT

Trải qua một cuộc đời đầy thương đau bất hạnh, Tôn giả Ba La Giá Na đã thấu hiểu sâu sắc về sự vô thường của cuộc đời. Trong Ni chúng, Ngài luôn lắng nghe những lời chỉ bảo, học hỏi kinh nghiệm của các bậc Trưởng lão để có thể cư xử hợp lý khi đối mặt với các tình huống phức tạp. Trong đời sống của tu sĩ, giới luật chính là những biểu hiện cụ thể và thực tế của giáo Pháp mà Đức Thế Tôn đã giảng dạy. Và Ngài thấy rằng việc nghiêm trì giới luật là vô cùng cần thiết để đạt được nội tâm bình an và tiến bước trên con đường tu học.

Bởi vậy, ngay từ khi mới xuất gia, Tôn giả Ba la Giá Na đã nỗ lực phi thường trong việc giữ gìn giới Pháp. Từng lời nói, cử chỉ, từng cách đi, dáng đứng, khi chào hỏi, lúc hành thiền, khoác y hay mang bát đều luôn nghiêm trang, chuẩn mực. Ngài trở thành tấm gương sáng cho chư Ni noi theo.

Trong khoảnh khắc chứng đạo, Tôn giả đồng thời thành tựu được trí tuệ phân tích thâm sâu mọi vấn đề. Vì thế, Ngài nhanh chóng tinh thông các giới luật của Ni đoàn và còn thực hành giới một cách vô cùng khéo léo, tinh tế. Ngài nghiêm trì giới trong từng điều nhỏ mà không bao giờ cố chấp vào nguyên tắc. Sau này, Tôn giả còn là một giáo thọ lỗi lạc và nổi tiếng. Đệ tử xuất gia và tại gia được Ngài hóa độ rất đông. Ngài thường thuyết Pháp về sự vô thường, nỗi khổ đau của cuộc đời và đặc biệt hướng dẫn các đệ tử trong việc rèn luyện giới đức tinh nghiêm. Nhờ có sự chỉ dạy của Ngài, nhiều vị đã chứng đắc được đạo quả A La Hán, viên mãn giải thoát giác ngộ.

Một lần, giữa hội chúng rất đông các vị Tỷ kheo và Tỳ kheo Ni, Đức Thế Tôn đã tán thán Tôn giả Ba La Giá Na với danh hiệu Đệ Nhất Tri Luật trong Ni chúng.

Để thành tựu điều đó, vào thời Đức Phật Thắng Liên Hoa (Padumuttara), Ngài đã phát nguyện để thành tựu công hạnh Đệ Nhất Trì Luật và được Đức Phật thọ ký. Từ đó, trong nhiều kiếp, Ngài thường để tâm nghiên cứu, học hỏi về luật, sống theo luật nghi và chu toàn hạnh kiểm rất gương mẫu. Đặc biệt, trong các kiếp đó, Ngài cũng thường xuất gia làm Tỳ kheo Ni, dành trọn cuộc đời trong phạm hạnh. Cuối cùng, đến thời Đức Phật Thích Ca, hạnh nguyện đó đã được viên thành.

Tôn giả Canda là vị Tỳ kheo Ni có hoàn cảnh khốn khó, đã được Ngài Ba La Giá Na ân cần chỉ dạy, giáo giới từ những ngày đầu xuất gia. Sau khi chứng đắc Thánh quả A La Hán, vị ấy đã biểu lộ lòng tri ân của mình với Ngài bằng bài kệ:

Ngài hướng con đi về giác ngộ
Ân tình trĩu nặng nguyện khắc sâu
Từng lời Ngài trao con đã rõ
Vô Ngã bùng lên thoát khổ sầu.

V. KẾT LUẬN

Tôn giả Ba La Giá Na là vị Tỳ kheo Ni có danh hiệu Đệ Nhất Trì Luật trong Ni chúng. Dù trải qua cuộc đời đầy mất mát đau thương nhưng với duyên lành đã gieo từ nhiều kiếp và một ý chí phi thường, Tôn giả đã tu tập chứng đắc Thánh quả A La Hán và trở thành một vị giáo thọ lỗi lạc, giáo hóa cho nhiều vị Tỳ kheo Ni và cư sĩ chứng đạo. Cuộc đời của Ngài để lại nhiều bài học sâu sắc cho chúng sinh noi theo.

Vâng theo lời chỉ dạy của Ngài, chúng con nguyện luôn ý thức về sự vô thường và khổ đau của thế gian, siêng năng tu tập, học hỏi giáo Pháp, giữ gìn giới luật và tinh tấn thiền định trong từng phút giây của cuộc sống, để một ngày chúng con cũng có thể vượt thoát khỏi trầm luân sinh tử.

Chúng con cũng nguyện tu tập lòng từ bi và nỗ lực mang chánh Pháp của Đức Như Lai đến với tất cả chúng sinh, kể cả những cuộc đời đầy lầm lỗi thương đau để có thể xóa vơi đi nỗi khổ trên cuộc đời này.

VI. Ý NGHĨA ĐỘ MỆNH

Tôn giả Ba La Giá Na (Patacara) là vị A La Hán ưu tú trong Ni chúng. Ngài được Đức Phật tán thán là Tỳ kheo Ni có công hạnh Đệ Nhất Trì Luật. Sau khi xuất gia, Ngài nhanh chóng tinh thông các giới luật của Ni đoàn và trì giới vô cùng khéo léo, tinh tế trong từng điều nhỏ mà không bao giờ cố chấp vào nguyên tắc. Không chỉ vậy, Ngài còn là một giáo thọ lỗi lạc và nổi tiếng. Ngài thường thuyết giảng về sự vô thường, nỗi khổ đau của cuộc đời và đặc biệt hướng dẫn các đệ tử việc rèn luyện giới đức tinh nghiêm. Rất nhiều đệ tử xuất gia và tại gia được Ngài giáo hóa đã chứng đắc được các quả vị Thánh cao siêu.

Khi thờ kính Ngài quý Phật tử sẽ:

– Nghiêm trì giới luật một cách tinh tế. Có được nội tâm bình an và tiến bước trên con đường tu học.
– Dần trở thành người có uy đức lớn. Từng cử chỉ lời nói luôn chuẩn mực, được nhiều người quý kính.
– Thường được chư Phật gia hộ để vượt qua hoàn cảnh khó khăn. Có ý chí tinh tấn phi thường trong tu tập tâm linh nên sẽ đạt nhiều thành tựu tốt đẹp. Gặp nhiều may mắn, thuận lợi trong cuộc sống.

VII. THƠ TỤNG

Cúi đầu thành kính dâng lên
Ngợi ca bậc Thánh vượt miền tử sinh
Trải bao dâu bể điêu linh
Đau thương mất mát thất kinh tủi sầu
Vô thường có đợi ai đâu
Gái trai, già trẻ, nghèo, giàu thế thôi
Có gì chắc thật trên đời
Bên ta mãi mãi không dời đổi thay
Đời này nào mấy ai hay
Sướng vui buồn khổ cũng vì nhân duyên
Nên đời chua xót ưu phiền
Lệ tuôn nhân thế còn hơn hải hồ
Trong cơn tuyệt vọng vô bờ
Cũng là đến lúc duyên xưa tìm về
Bao đời Ngài đã nguyện thề
Nghiêm trì giới luật để mà tiến tu
Lời nói, cử chỉ, đứng đi…
Trang nghiêm, chuẩn mực tùy nghi phi thường
Tăng đoàn Ni chúng noi gương
Đệ Nhất Trì Luật trong từng phút giây
Chúng con quỳ xuống nơi đây
Dâng lời tán thán lên Ngài Giá Na
Cùng nhau gian khó vượt qua
Hiểu rằng mình cũng như là bụi thôi
Vô thường sẽ đến nay mai
Nên không khờ dại đắm say thứ gì
Con đường chánh Pháp bước đi
Từng điều lầm lỗi khắc ghi sửa mình
Yêu thương khắp cả chúng sinh
Cùng nhau soi xét tâm mình dở hay
Nguyện đem chánh Pháp Như Lai
Gieo vào nhân thế vạn loài trầm luân
Chúng con nguyện sẽ tinh cần
Vun bồi công đức thiện căn sâu dày
Nguyện cho cả pháp giới này
Sống trong hòa hợp từng ngày an vui.

Nam Mô Ba La Giá Na Tôn Giả (3 lần)